GEZO'LU DAĞ KÖYÜNÜN MEMO'SU

    Yetmiş'li yılların sıcağında baharlarla gelen yasakların, artan saldırıların hız kesmediği aylardaydık. Vefakarlığının özlemini duyduğum Zaza öğretmen Memo'nun, Çermik'teki adresinde bulamayınca Çüngüş yolu kırsalının zirvelerine yamaç-dolaç muhtar evlerine çekilen telefon direklerini izleyerek yüreğini sevdiğim arkadaşım ve ailesine Gezo Köyüne ulaştığımda beni saran, sevgiyle örülmüş kol-kanatlarıyla yorgunluğumu unutturdu; birkaç yılın özlemini de (...) Gezo'da!..

    Zaza insanını Memo'nun yüreğinde tanırken, anadilini de içten ve samimi Gezo Dağlarından yankılanırken, duyduğum yorgunluğu iki güne belki de iki sözcüğe sığdırmaya çalışmıştım.

    '' Tasık av biyar.''

       (Bir tas su ver.)

    '' Av çinyo.''

     (Su yoktur.)

    Kırk yıl aradan sonra hafızama kazıdığım birkaç diyalogdan biri oldu Gezo halkıyla.

    Telefonun öbür ucundaki emekli öğretmen Memo'ya soruyorum bugünün Gezo'sunu. 

    '' Nerdeyse bıraktığımız gibi.''

    Demez mi dağ köyünün geniş omuzlu, gür sesli Memo'su? 

    Gezo'ya kırk yıldır gelmeyen hizmetlerin bugününü sorgulamaya başladım; Uluderelerin nasıl yaratıldıkları ıslah edilme gerçeğini daha da yakından görmeye Gezo insanlarının neden zirvelere dağlara yaslandıklarının sorularına yanıt vererek Gezo'dan. 

    Gezo'da Güneş'in doğuşuyla elektrikten yoksunken, kuluçka makinasını bozanlara gür sesle hatırladığım birkaç isimden biri olacak ki Berz'in sesiyle uyandık. 

    Berz, petrol lambasıyla basit bir masanın çekmecesine yerleştirdiği borularla küçük su deposu işlevi gören alüminyum kabının altına konumlandırdığı lambayla sistemini-düzeneğini yapılandırmıştı. Fitilini de sıcaklığını artırıp-düşürerek kısmaya çalışırdı Berz, Gezo'da.

Gezo deyip bugüne dek anlamını düşünemediğim sözcüğün arayışına çıkarken gördüm. Anadillerin nasıl da yalnızlaştırıldığını....

    Bir inanışa göre ki Cizre Botan'da kar yağışından sonra fecrin başlangıcı ve güneşin doğuşu arasında kişniş tohumu gibi yağan ve ağaç yapraklarının üzerine sarı, bal tadındaki helvadır; adına da kutsal kitaplarda ise 'Menn' ya da başka yörelerde renk ve tad değişikliğine uğrayarak 'Mann' diye de bilinirmiş Zaza köyü Gezo'nun anlamı.

    Mardin yöresi dağlık ve bir zamanların ormanla kaplı dağlarında kısa-bodur da olsa ''yeşil yaprakların üzerine yağıp, sertleştiğinde mor renginde parıldayan kırılarak yenen doğal asitsiz şeker oluyormuş Gezo adı ve tadıyla. Tıpkı Savur-Midyat arası Rajné, Imğeşné yöresinin Kudret helvası 'men' doğal şekeri gibi.        

    Ekolojik çevrede yaşamın devamı için kabuğun, etkenlere karşı savunması hep sınırlı olmuştur. Her geçen gün biraz daha yok edilmeye maruz kalırken; yitirdiklerimizin acısını ve sonuçlarını tüm duyularımızla hissetmemize rağmen arkasından gelecek kuraklık, fırtınalara yer yer kasırgalara, etrafı kül eden yangınlara sürüklenirken bile rüzgara karşı dağlarına güvenirdi Gezo... Yamaçlarındaki kır çiçeklerine, arısına balına güvenirdi Gezo'lu Memo.  

   Memo öğretmenine, okul yokken güvenirdi Gezo. Ya Berz'e güven? Bir kişinin dışında sımsıkı sarmıştı Berz'i. Yarım asır sonrasında devremden tekrar Berz'i, pratik kuluçka makinesini, yolunu-elektriğini, Zazaca Dilini Gezo'nun...

      Haydi bakalım birbirimize Gezo'yu,Rajné'yi soralım;hem kudret helvasından hem de men kesme şekeriyle ağzımızı tadlandıralım